Temperatura w pracy latem i zimą – jaka jest maksymalna, a jaka minimalna? Obowiązki pracodawcy i prawa pracownika w upalne lub chłodne dni

Co do zasady, minimalna temperatura w biurze, niezależnie od pory roku, nie powinna spaść poniżej 18°C. Niestety, kwestia wysokiej temperatury w pomieszczeniu biurowym nie jest tak prosta do wyjaśnienia, bo przepisy nie podają wprost maksymalnej wartości. Niemniej określają obowiązki pracodawców w chłodne i upalne dni. Wyjaśniamy, kiedy pracodawca musi dostarczyć pracownikom gorące lub zimne napoje, a nawet zapewnić klimatyzowane pomieszczenie do wypoczynku. Czy pracownik może odmówić pracy, kiedy jest gorąco?

Temperatura w biurze i na zewnątrz a prawo pracy 

Minimalną temperaturę w pomieszczeniach biurowych i na zewnątrz określa nie Kodeks pracy, tylko rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: rozporządzenie w sprawie bhp). Przepisy nie podają maksymalnej temperatury w miejscu pracy, aczkolwiek określają, czego powinien dopilnować pracodawca, aby pracownicy nie byli narażeni na upał. 

Brak sprecyzowanych „widełek” temperaturowych w rozporządzeniu w sprawie bhp nie oznacza, że pracodawcy mogą zezwalać na pracę w skrajnie wysokiej temperaturze w biurze, która stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników. 

§ 15 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp stanowi, że pracodawca musi zapewnić w pomieszczeniach pracy oświetlenie naturalne i sztuczne oraz odpowiednią temperaturę (brzmi enigmatycznie, ale rozwinęliśmy tę kwestię w dalszej części poradnika). Ten sam przepis zobowiązuje pracodawcę do zabezpieczenia pomieszczenia pracy przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, np. za pomocą rolet w oknach czy przenośnych wentylatorów podłogowych. 

Z kolei § 45 ust. 4 pkt 1 rozporządzenia nakazuje pracodawcom usytuowanie i zorganizowanie stanowisk pracy na zewnątrz pomieszczeń tak, aby pracownicy byli chronieni przed zagrożeniami związanymi z warunkami atmosferycznymi, w tym niską lub wysoką temperaturą. 

Nawiasem mówiąc, klimatyzacja nie jest obowiązkowa we wszystkich pomieszczeniach pracy. Zgodnie z § 38 ust. 2 rozporządzenia w sprawie bhp klimatyzowane muszą być pomieszczenia do wypoczynku pracowników wykonujących pracę w pomieszczeniach, w których stale utrzymuje się temperatura powyżej 30°C ze względu na procesy technologiczne. Przepisy nie zobowiązują pracodawców do wyposażenia w klimatyzację pomieszczeń, w których panuje więcej niż 30°C. 

Obowiązek zapewnienia bezpłatnych napojów 

§ 112 rozporządzenia w sprawie bhp stanowi, że pracodawca musi zapewnić wodę zdatną od picia lub inne napoje wszystkim pracownikom. Tym, których zatrudnił na stałe lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych, należy się i woda, i inne napoje. Ich ilość, rodzaj i temperatura muszą być dostosowane do warunków pracy oraz potrzeb pracowników. 

Co istotne, szczegółowe zasady zaopatrzenia pracowników w napoje podają odrębne przepisy – rozporządzenie w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Do tego źródła odnosi się również art. 232 Kodeksu pracy. Według niego pracodawca musi zapewnić pracownikom zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych bezpłatne posiłki i napoje. 

Jeżeli pracownicy: 

• wykonują pracę na otwartej przestrzeni, a temperatura otoczenia wynosi mniej niż 10°C lub więcej niż 25°C, 
• zajmują stanowiska, na których temperatura wywołana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C, 

to pracodawca musi zapewnić im napoje – zimne lub gorące w zależności od warunków. Powinny być dostępne w nielimitowanej ilości przez całą zmianę. 

Odmowa wykonywania pracy przez pracownika wskutek upału 

Jeżeli pracownik uzna, że warunki pracy w upale zagrażają jego zdrowiu i życiu, a na dodatek pracodawca nie wywiązuje się ze swoich obowiązków (np. nie dostarczył zimnych napojów lub nie zapewnił klimatyzowanego pomieszczenia do wypoczynku), może odmówić pracy. Oczywiście musi o tym powiadomić przełożonego, np. lidera zespołu, i wyjaśnić, dlaczego uważa wykonywanie pracy za niemożliwe. Co więcej, zachowuje prawo do wynagrodzenia za ten okres. 

To nie wszystko – osoba zatrudniona ma prawo również do zgłoszenia sytuacji do Państwowej Inspekcji Pracy, zwłaszcza jeśli pracodawca notorycznie zaniedbuje bhp. Niemniej pracownik musi pamiętać, że jeśli odmówi pracy w upalny dzień, co okaże się jednak nieuzasadnione, pracodawca może wyciągnąć konsekwencje – np. nałożyć karę porządkową. 

Zdarza się, że ze względu na stan zdrowia pracownik czuje się fatalnie podczas upałów w drodze do pracy, spędzając ten czas np. w zatłoczonej komunikacji miejskiej. W takiej sytuacji osoba zatrudniona może złożyć wniosek o pracę zdalną. 

To, czy otrzyma pozytywną, czy negatywną odpowiedź, zależy przede wszystkim od: 

• Rodzaju pracy zdalnej wdrożonej przez pracodawcę – całkowitej, częściowej (hybrydowej) i okazjonalnej (sporadycznej, maksymalnie 24 dni w roku). W pierwszym przypadku nie byłoby w ogóle problemu. Jeżeli pracodawca dopuszcza pracę hybrydową, czyli częściowo w biurze i częściowo w domu, mógłby się zgodzić na dodatkowe dni home office w najbardziej upalne dni. W przypadku pracy okazjonalnej pracownik mógłby wykorzystać nie więcej niż 24 dni home office latem – to limit obowiązujący w całym roku kalendarzowym. 
• Przynależności pracownika do grupy określonej w art. 67(19) § 6 Kodeksu pracy – pracodawca nie może odmówić pracy zdalnej niektórym osobom zatrudnionym, np. wychowującym dziecko do 4. roku życia, chyba że argumentem przeciw jest organizacja pracy lub jej rodzaj. 

Minimalna temperatura w miejscu pracy – warunki w zimie 

Zgodnie z § 30 rozporządzenia w sprawie bhp minimalna temperatura w pomieszczeniach pracy to 14°C, z wyjątkiem pomieszczeń biurowych i takich, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna. W tych przypadkach temperatura nie może spaść poniżej 18°C. 

Ponadto § 31 rozporządzenia doprecyzowuje, że pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być chronione przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz. Jeżeli temperatura poniżej 14°C jest uzasadniona względami technologicznymi, np. warunkami optymalnymi dla procesu produkcyjnego, to można taką utrzymywać. 

Państwowa Inspekcja Pracy, powołując się na Instytut Medycyny Pracy w Łodzi, podała, że komfortowa temperatura otoczenia wynosi: 

• od 20°C do 22,8°C w przypadku lekkiej pracy w pozycji siedzącej zimą, 
• 18,3°C dla pracy średniociężkiej, 
• 15,5°C dla pracy bardzo ciężkiej. 

Pomieszczenia do ogrzewania się pracowników 

§ 44 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp dotyczy pracowników, którzy wykonują pracę w nieogrzewanych pomieszczeniach lub na otwartej przestrzeni. 

Pracodawca musi zapewnić tym osobom pomieszczenie, w którym mogą się schronić przed opadami atmosferycznymi, ogrzać się i zmienić odzież. W takim pomieszczeniu musi panować co najmniej 16°C. Za minimalną powierzchnię przyjmuje się 8 m2, aczkolwiek na każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno przypadać co najmniej 0,1 m2, więc metraż może okazać się większy. 

Jeśli takie rozwiązanie nie jest możliwe ze względu na rodzaj prac w okresie zimowym, pracownicy powinni mieć dostęp do innych źródeł ciepła w pobliżu miejsca pracy. 

Art. 283 § 1 Kodeksu pracy stanowi, że ten, który: 

• jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy lub 
• kieruje pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, 

nie przestrzegając przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.