Umowa zlecenie a zwolnienie lekarskie – kto zapłaci zleceniobiorcy za L4?

Nie każdy zleceniobiorca, który zachoruje i otrzyma zwolnienie lekarskie, dostanie zasiłek chorobowy. Odpłatne L4 przysługuje osobom, które spełnią kilka warunków, w tym będą objęte obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu umowy zlecenia i przystąpią do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Na wypłatę zasiłku wpływa również moment wystąpienia choroby oraz wysokość przychodów z innych źródeł. Co ważne, zleceniodawca nie ponosi dodatkowych kosztów w związku z płatnym zwolnieniem lekarskim zleceniobiorcy.

Co do zasady, zleceniobiorca otrzyma zasiłek chorobowy za okres niezdolności do pracy, o ile zgłosi się do ubezpieczenia chorobowego, a zwolnienie lekarskie wypadnie po 90-dniowym okresie wyczekiwania. Oczywiście istnieje kilka odstępstw od tych zasad – nie każdy zleceniobiorca jest objęty okresem oczekiwania i opłaca dobrowolną składkę chorobową. Wpływa na to m.in. status zleceniobiorcy, źródła zarobków oraz wysokość innych przychodów.

Zleceniobiorca, który chce otrzymać świadczenie za okres L4, musi opłacać dobrowolną składkę na ubezpieczenie chorobowe. Wynosi 2,45% podstawy wymiaru na ubezpieczenia społeczne, czyli przychodów obejmujących m.in. wynagrodzenie brutto z tytułu umowy zlecenia. Składkę na ubezpieczenie chorobowe finansuje zleceniobiorca (podatnik), a zleceniodawca (płatnik) przelewa odpowiednią kwotę do ZUS. Składka chorobowa odjęta od wynagrodzenia brutto pomniejsza wynagrodzenie netto, czyli kwotę, którą zleceniobiorca otrzymuje „na rękę”.

To wyklucza osoby, które:

• pracują na podstawie kilku umów zleceń, przy czym osiągają co najmniej wynagrodzenie minimalne z pierwszej umowy lub kilku kolejnych umów łącznie, czyli 3600 zł brutto. Wtedy druga lub kolejna umowa zlecenie nie jest obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń społecznych, więc zleceniobiorca nie zgłosi się również do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego;
• pracują na podstawie umowy o pracę w innej firmie i zarabiają co najmniej wynagrodzenie minimalne. Wtedy przystąpienie do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia jest opcjonalne, co uniemożliwia zgłoszenie się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego;
• pobierają zasiłek macierzyński, więc podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym tylko z tego tytułu. Mogą się zgłosić do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia, ale to wyłącza prawo zleceniobiorców do przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Już wiesz, że zleceniobiorcy, a przynajmniej w większości, mogą się zgłaszać do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. To, ile czasu będą nim objęci, wpływa na uzyskanie świadczeń chorobowych za okresy L4. Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej zleceniobiorca nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Te 90 dni nazywamy okresem wyczekiwania.

Pierwszy dzień okresu wyczekiwania wcale nie musi wypaść w dniu zawarcia umowy zlecenie.

Według art. 14 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zleceniobiorca zostanie objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia wskazanego w formularzu ZUS ZUA, jeżeli zleceniodawca zgłosi zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia zlecenia. Zleceniobiorca, który zdecyduje się na późniejsze przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego, zostanie nim objęty najwcześniej od dnia złożenia ZUS ZUA.

Art. 4 ust. 3 pkt 1-5 ustawy zasiłkowej określa osoby, którym przysługuje prawo do zasiłku chorobowego już od pierwszego dnia podlegania pod ubezpieczenie chorobowe. Przepis uwzględnia m.in. absolwentów szkół i uczelni, którzy przystąpili do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego lub zostali objęci obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły bądź uzyskania dyplomu.

Zleceniobiorca, który otrzyma L4 i spełni warunki dotyczące ubezpieczenia chorobowego oraz okresu wyczekiwania, otrzyma zasiłek chorobowy z ZUS. 

W przypadku umowy zlecenia nie mamy do czynienia z podziałem na świadczeń na wynagrodzenie chorobowe finansowane przez pracodawcę i zasiłek chorobowy finansowany przez ZUS. Już od pierwszego dnia niezdolności do pracy należy się wyłącznie zasiłek. To oznacza, że przystąpienie zleceniobiorcy do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie wywołuje żadnych konsekwencji finansowych dla pracodawcy. To „potrącenie” odczuwa wyłącznie podatnik, który otrzymuje nieco mniejsze wynagrodzenie netto.

Co istotne, zleceniodawca powinien uwzględnić postanowienia dotyczące obliczania wynagrodzenia za okres zwolnienia lekarskiego zleceniobiorcy w umowie. Jeśli zleceniobiorca wykona usługi w ustalonym zakresie pomimo choroby, nie powinien dostać obniżonego wynagrodzenia.

Zleceniodawca, w przeciwieństwie do pracodawcy, nie odprowadza zaliczki na podatek dochodowy od zasiłku chorobowego wypłaconego za pośrednictwem płatnika przez ZUS. Ten zasiłek zalicza się do przychodów z innych źródeł. Jedyne, o czym powinien pamiętać zleceniodawca, to wystawienie informacji PIT-11 dla zleceniobiorcy.

Jeżeli zleceniobiorca pracuje na etacie w innej firmie niż ta, z którą zawarł umowę zlecenie, i zarabia co najmniej wynagrodzenie minimalne z tytułu umowy o pracę, to nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia. To oznacza, że nie zgłosi się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tej samej umowy. W przypadku niezdolności do pracy otrzyma jedynie wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy z tytułu umowy o pracę.

Co ważne, nie może wykonywać żadnych czynności zarobkowych w okresie L4. Gdyby wyszło na jaw, że pracownik na zwolnieniu lekarskim świadczy usługi jako zleceniobiorca dla innego przedsiębiorcy, ZUS mógłby podważyć zarówno zasadność L4, jak i prawo do świadczeń.

Zdarza się, że zleceniobiorcy, który podpisał co najmniej kilka umów zleceń lub umowę zlecenie na czas nieokreślony z daną firmą, zostaje zaproponowana umowa o pracę. To oznacza, że „automatycznie” zostaje zgłoszony do ubezpieczenia chorobowego. Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej pracownicy nabywają prawo do świadczenia chorobowego po upływie 30 dni podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu. To, czy były zleceniobiorca będzie objęty tym okresem wyczekiwania, czy nie, zależy od okresu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i ewentualnej przerwy między ostatnią umową zlecenie a umową pracę. Według art. 4 ust. 2 ustawy zasiłkowej okres wyczekiwania obejmuje poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, w tym dobrowolnego, jeśli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni.

Przykład

Weronika świadczyła usługi na podstawie umowy zlecenie obowiązującej od 1 marca 2023 roku. Strony zawarły umowę zlecenie na czas nieokreślony. Po kilku miesiącach okazało się, że firma musi zatrudnić pracownika na pełny etat, aby móc obsługiwać nowych klientów. Pracodawca zdecydował, że zaproponuje umowę o pracę Weronice, która dotychczas wspierała „z doskoku” pracowników, wykonując zadania o dowolnych godzinach w domu. Strony rozwiązały umowę zlecenie 30 czerwca 2023 roku.

Weronika zaproponowała, aby pierwszy dzień zatrudnienia na podstawie umowy o pracę wypadł 17 lipca, ponieważ chciała wyjechać na 2-tygodniowe wakacje. Była zleceniobiorczyni była zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od początku umowy zlecenia. Między 30 czerwca a 17 lipca nie minęło 30 dni, co oznacza, że pracowniczce już od pierwszego dnia podlegania pod obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe przysługiwało świadczenie za ewentualne L4.

Gdyby Weronika zaczęła pracę na etacie np. 16 sierpnia, obowiązywałby ją 30-dniowy okres wyczekiwania. Nawet jeśli wypoczywałaby w tym okresie na wakacjach, nie mielibyśmy do czynienia z kodeksowym urlopem bezpłatnym, który również usprawiedliwia przerwę w ubezpieczeniu chorobowym.