Zgodnie z art. 229 § 4a pracodawcy wydają osobom zatrudnionym skierowania, na podstawie których lekarze medycyny pracy przeprowadzają badania kontrolne, okresowe i wstępne. Od orzeczeń lekarskich zależy, czy pracownik będzie mógł podjąć lub kontynuować pracę na danym stanowisku, czy nie. O ile pandemia wywołała liczne zmiany w przepisach, o tyle można powiedzieć, że po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego wracamy na stare tory. Z drobnymi zmianami – wyjaśniamy, co muszą wiedzieć pracodawcy o skierowaniach lekarskich w 2023 roku.
W okresie pandemii zmieniono m.in. przepisy dotyczące badań lekarskich pracowników.
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 31m ust. 1 ustawy covidowej orzeczenia lekarskie wydane w ramach badań medycyny pracy, których ważność upłynęła po 7 marca 2020 roku, zachowują ją, ale nie dłużej niż przez 180 dni od odwołania stanu epidemii albo stanu zagrożenia epidemicznego.
Skoro ten ostatni został odwołany 1 lipca 2023 roku, wspomniane orzeczenia zachowują ważność do 28 grudnia 2023 roku. To ostatni dzień na wykonanie zaległych badań! Od 29 grudnia pracodawcy nie będą mogli dopuścić do pracy osób, które nie będą miały ważnych orzeczeń. To oznacza, że powinni wystawić skierowania na badania lekarskie z wyprzedzeniem, spodziewając się kolejek do lekarzy medycyny pracy.
Pełna obsługa kadr i płac Twojej firmy w SD Worx odciąży Cię z monitorowania terminów związanych z zatrudnieniem. Dopilnujemy rozliczeń na czas, a zautomatyzowana platforma kadrowo-płacowa przypomni Ci o badaniach medycyny pracy czy szkoleniach bhp.
Chociaż ustawodawca zawiesił wyłącznie obowiązek wykonywania badań okresowych podczas stanu epidemii i zagrożenia epidemicznego, to pewne zmiany objęły także badania kontrolne (dotyczące pracowników chorujących dłużej niż 30 dni) i wstępne (dotyczące nowo zatrudnianych osób).
Po pierwsze – badania profilaktyczne mógł przeprowadzać dowolny lekarz, nie tylko specjalista w zakresie medycyny pracy. Takie orzeczenia, niezależnie od rodzaju badań, stracą ważność 29 grudnia 2023 roku.
Po drugie – osoby zatrudniane na stanowiska administracyjno-biurowe, które miały aktualne orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy w takich samych warunkach, nie musiały wykonywać badań wstępnych.
Pozostałe osoby (na innych stanowiskach niż administracyjno-biurowe), które:
również nie musiały wykonywać badań wstępnych. Jeśli zostały wykonane, ale przez innego lekarza niż lekarz medycyny pracy do 30 czerwca 2023 roku, stracą ważność 29 grudnia 2023 roku.
Aktualnie powyższe terminy, wymienione w art. 229 § 11 pkt 1 i 2 Kodeksu pracy, wynoszą nie 180 dni, tylko 30 dni.
Twój przyszły pracownik musi wykonać badania wstępne przed pierwszym dniem pracy. To oznacza, że możecie podpisać umowę o pracę, w której wskażecie późniejszy termin rozpoczęcia pracy.
Pracodawcy mieli wątpliwości, jak postąpić w przypadku pracowników, których orzeczenia lekarskie wydane po badaniach okresowych wygasły po 30 czerwca roku, czyli już po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego. W związku z tym Główny Inspektorat Pracy zwrócił się z prośbą o interpretację przepisów do Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej.
Ze stanowiska resortu, które GIP otrzymał 10 lipca 2023 roku, wynika, że okres przejściowy obejmuje również pracowników, których orzeczenia lekarskie straciły ważność po 30 czerwca. To oznacza, że osoba zatrudniona, której orzeczenie o braku przeciwwskazań do pracy zdezaktualizowało się np. 6 lipca 2023 roku, musi wykonać badania okresowe do 28 grudnia 2023 roku, czyli do 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, które nastąpiło 1 lipca 2023 roku. Przez ten czas może wykonywać dotychczasową pracę – pracodawca nie narazi się na karę.
Stanowisko resortu – które mimo wszystko można uznać za zaskakujące – jest uzasadnione ryzykiem długiego oczekiwania na wizytę u lekarza medycyny pracy. Pracodawcy nie wydawali skierowań na badania okresowe przez ponad 3 lata, więc nic dziwnego, że poradnie mogą zostać zatłoczone, zwłaszcza w ostatnich tygodniach okresu przejściowego.
Niemniej ministerstwo podkreśliło, że pracodawca i pracownicy są zobowiązani do niezwłocznego wykonania zawieszonych obowiązków, więc nie należy zwlekać z badaniami do ostatniej chwili.
Pamiętaj, że przepisy wewnątrzzakładowe mogą być korzystniejsze dla pracownika niż ustawa, więc możesz udzielić dnia wolnego na badania okresowe, nawet jeśli zajmą tylko część z godzin do przepracowania.
Przepisy nie określają, przez jaki czas jest ważne skierowanie na badania profilaktyczne do pracy, niezależnie od ich rodzaju. Przyjmuje się, że pracownik powinien poddać się zleconym badaniom jak najszybciej po otrzymaniu skierowania. Im dłuższa zwłoka, tym większe ryzyko, że nie uzyska orzeczenia lekarskiego, zanim wygaśnie poprzednie. W efekcie nie zostanie dopuszczony do pracy. Ponadto niektóre placówki medycyny pracy wymagają, aby skierowanie było wystawione nie później niż 30 dni przed dniem badań.
Pracodawca powinien wystawić 3 egzemplarze skierowania: dla siebie (do akt osobowych), pracownika i lekarza medycyny pracy.
Pamiętaj też, że wydanie skierowania na badania lekarskie ma charakter polecenia służbowego, któremu nie można się sprzeciwić. Grozi bowiem za to nawet zwolnienie dyscyplinarne.
Zgodnie z art. 229 § 2 Kodeksu pracy pracownik, który był niezdolny do pracy dłużej niż 30 dni, musi przejść badania kontrolne. Co kluczowe, L4 musi obejmować więcej niż 30 kolejnych dni kalendarzowych – bez żadnej przerwy, nawet w święto czy weekend.
Na początku skierowania na badania lekarskie pracownika podaje się dane pracodawcy i miejscowość oraz datę. Potem zaznaczasz, które badania ma wykonać pracownik: kontrolne, okresowe czy wstępne.
Następnie wpisujesz imię i nazwisko pracownika, PESEL, adres zamieszkania i stanowisko pracy.
Część sprawiająca największy problem pracodawcom dotyczy czynników na stanowisku pracy, które są niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia lub uciążliwe. Jeżeli na danym stanowisku nie występują takie czynniki, osoba wypełniająca skierowanie powinna wpisać „0” w podsumowaniu. W takim przypadku badanie lekarskie wykonuje się nie rzadziej niż co 5 lat, w innych przypadkach – co rok lub kilka lat. Zdarza się, że osoby rozpoczynający pracę narażającą ich na szkodliwe czynniki wykonują pewne badania nawet co 3 miesiące w pierwszym roku narażenia.
Jakie czynniki należą do poszczególnych kategorii? Niżej podaliśmy przykładowe zagrożenia dla pracowników. Pełna lista czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych jest podana w załączniku nr 1 rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników.
W skrócie – minimalna temperatura w biurze to 18°C, natomiast maksymalna – nie jest określona wprost. Niemniej pracodawcy muszą przestrzegać obowiązków wynikających z m.in. rozporządzenia w sprawie bhp.
Na drugiej stronie skierowania znajdują się objaśnienia zawierające źródła, do których powinien zerknąć pracodawca wypełniający dokument.
Katarzyna Kupczyk
Autor tekstu • Redaktor
Przejrzystość płac: ilu pracowników jest zadowolonych z przejrzystości wynagrodzeń w firmie? Jakim wyzwaniem dla pracodawców jest polityka przejrzystości płac?
Elastyczne świadczenia pracownicze: dlaczego samo oferowanie szeregu benefitów nie wystarcza? Jaka strategia tkwi w personalizacji benefitów?
Stworzenie strategicznego planu i polityki nagradzania jest nie tylko dobrym pomysłem, ale zaczyna być obowiązkowym elementem w każdej firmie, która chce połączyć nagradzanie pracowników z celami biznesowymi. Niniejszy przewodnik przeprowadzi Cię przez proces tworzenia strategii nagradzania.
